به گزارش سایت روزنو، ایران بزرگترین شریک تجاری افغانستان و همسایه با نفوذ و با ثبات زیاد آن کشور در ماه های اخیر وارد رایزنی با طالبان و دولت افغانستان شده است. این اقدام دولت ایران حتی با انتقاد شهروندان ایرانی نیز مواجه شده است چرا که طالبان سابقه اقدامات خشونت آمیز و تروریستی را در کارنامه خود دارد.

طالبان اما مدعی است که در حوزه میدانی 85 درصد خاک افغانستان را به تصرف درآورده و این موضوع را واقعیتی انکارناپذیر می داند. ارتباط ایران با طالبان از جمله میزبانی نشستی که در تاریخ هفتم و هشتم ژوئیه با حضور نمایندگان طالبان و دولت افغانستان در تهران برگزار شد نشان می دهد ایران خود را برای هر سناریویی آماده می کند.

این سناریوها تاسیس حکومتی مذهبی به رهبری طالبان را نیز شامل می شوند. احتمالا تشکیل حکومتی مذهبی در همسایگی ایران برای ایالات متحده خبر خوبی نیست چرا که امریکایی ها دو دهه بودجه قابل توجه را برای تاسیس حکومتی دموکراتیک و طرفدار غرب در افغانستان صرف کردند.

به نظر می رسد ایران معتقد است که یک حکومت اسلامی در افغانستان متحدی طبیعی برای آن کشور خواهد بود چرا که هر دو رویکردی ضد امریکایی خواهند داشت. اظهارات اخیر "جو بایدن" رئیس جمهوری امریکا در این باره که وظیفه و هدف امریکا دولت – ملت سازی در افغانستان نیست و افغان ها خود باید درباره آینده شان تصمیم گیری کنند از دید تصیم گیرندگان در ایران اعتراف به شکست و مقدمه ای برای ورود ایران به افغانستان و ایجاد یک اتحاد ایدئولوژیک تازه با افغانستان قلمداد می شود.

به نظر می رسد مقام های ایرانی گذشته طالبان را کنار گذاشته و سعی در پاکسازی آن دارند. "علی شمخانی" دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران پس از دیدار با نمایندگان طالبان با انتشار توئیتی گفته بود که رهبران آن گروه را برای مبارزه با امریکا مصمم دید کسانی که به گفته او 13 سال در گوانتانامو توسط امریکایی ها تحت شکنجه قرار گرفته بودند و مبارزه علیه امریکا در منطقه را رها نکرده اند. شمخانی از سوی رسانه های اصلاح طلب مورد انتقاد قرار گرفت اما دیدگاه او بیانگر منطق تصمیم گیرندگان ایران برای ایجاد ارتباط با طالبان است: هر گروه، جناح یا دولتی که در برابر امریکا بایستد به طور بالقوه می تواند دوستی برای ایران باشد.

"احمد نادری" نماینده اصولگرا از تهران پیش از شمخانی در توئیتی نوشته بود که همکاری با طالبان می تواند ثبات را در افغانستان تقویت کرده و از نفوذ گروه هایی مانند داعش جلوگیری کند. او گفته بود نباید در دام اظهارات اشتباه رسانه های امریکایی درباره طالبان افتاد.

واکنش شهروندان ایرانی و افغان اما به قدری شدید بود که این نماینده اصولگرای مجلس پس از چند ساعت مجبور شد توئیت اش را حذف کند. بسیاری به او تاریخ پر از خشونت طالبان و اقدامات خشن آن گروه علیه غیر نظامیان و عقب گرد اقتصادی و اجتماعی در سال های حکومت طالبان در فاصله 1996 تا 2001 میلادی را یادآور شدند. نظرسنجی رسانه های محلی افغانستان نشان می دهد که تنها 4 تا 8 درصد از مردم افغانستان از بازگشت طالبان به قدرت حمایت می کنند.

نظرسنجی ها نشان می دهند 86 درصد افغان ها معتقدند طالبان مسئول ناآرامی، فساد، بی سوادی و بی قانونی در افغانستان هستند. بسیاری از ایرانیان نیز کینه مشابهی از طالبان به دل دارند از جمله به دلیل سرکوب طولانی مدت شیعیان فارسی زبان هزاره. این قوم که 9 درصد از جمعیت افغانستان را تشکیل می دهند به دلیل اشراکات فرهنگی و مذهبی با ایران مورد شکنجه و آزار طالبان قرار گرفته بودند.

هم چنین، بسیاری از ایرانیان حمله طالبان به کنسولگری ایران در مزار شریف و کشتار هشت دیپلمات و یک روزنامه نگار در تاریخ 8 آگوست 1998 میلادی را فراموش نکرده اند. با این وجود، تصمیم گیرندگان در ایران به دو دلیل تصمیم گرفته اند تاریخ ننگین طالبان را فراموش کنند نخست به دلیل پیروزی های میدانی اجتناب ناپذیری که طالبان در افغانستان کسب کرده و دوم به دلیل آن که آن گروه مدت ها علیه امریکا جنگیده است.

با این وجود، بعید به نظر می رسد که طالبان در صورت قدرت گیری تحمل نفوذ ایران شیعه در آن کشور را داشته باشد. ایران نیز مانند اکثر کشورهای منطقه از نسخه اسلام سنی ستیزه جوی طالبان نگران است. با این وجود، برخی از ناظران معتقدند طالبان 2021 متفاوت از طالبان 2001 میلادی است و پس از قدرت گیری عملگراتر و کم تر ایدئولوژیک خواهد بود و به برآورده ساختن خواسته های مردم افغانستان می پردازد.

برخی ناظران معتقدند که ایران و دیگر کشورهایی که با طالبان مذاکره کرده اند (از جمله امریکا) به آن جنبش اعتبار بخشیده اند اما این کار را برای تامین منافع خود انجام داده اند. در این میان، بدترین سناریو برای افغانستان بازگشت "امارات اسلامی" طالبان همراه با رکود اقتصادی، انزوای افغانستان، سرکوب زنان و جنگ دائمی خواهد بود که بدترین سناریوی ممکن برای تهران نیز خواهد بود چرا که منافع امنیتی آن کشور را تهدید خواهد کرد.

گروهی از ناظران معتقدند زمانی که امریکا حتی در دوره ترامپ از سوی پمپئو اعلام کرد که امریکا با هر نوع نظام حکومتی که افغان ها برای خود انتخاب کنند موافق است نشان می دهد که امریکا با استقرار حکومتی دینی در افغانستان منتهی از نوع سنی آن مشکلی ندارد و از این نظر همانند ایران است".

همچنین خبرگزاری "فرانسه" نیز در گزارشی با اشاره به این که رویکرد عملگرایانه تصمیم گیرندگان سیاسی در ایران در قبال طالبان ایرانیان را نگران ساخته می نویسد:"پیشرفت های طالبان در افغانستان ایران همسایه آن کشور را در معرض خطر قرار داده است با این وجود، به نظر می رسد تصمیم گیرندگان سیاسی در ایران رویکردی عملگرایانه را اتخاذ کرده و به دنبال نزدیکی به طالبان هستند.

همزمان با خروج نیروهای امریکایی از افغانستان و احتمال پیروزی طالبان یک گروه افراطی سنی، ایران شیعه از هجوم پناهجویان افغان فرار کرده از خشونت های فرقه ای احتمالی در کنار خطر قدرت گیری یک رقیب ایدئولوژیک در همسایه اش نگران است. به نظر می رسد ایران در تلاش است تا بین ترجیح ایدئولوژیک ضد امریکایی ستیزه جویانه و ضرورت اساسی حفظ امنیت در مرزهای شرقی خود توازن و تعادل ایجاد کند.

مقام های ایرانی رویکرد عملگرایانه خود را براساس این پیش فرض اتخاذ کرده اند که طالبان نسبت به داعش خطر کم تری دارد. از دید آنان طالبان نه یک گروه جهادگرای فراملی بلکه یک جنبش اسلام گرای ملی و بومی در افغانستان است".